De schijf van vijf

Toen ik laatst research – goh, wat klinkt dat wijs – aan het doen was voor OMF stuitte ik op een opmerking over de schijf van vijf. En toen ontstond direct het idee om hier eens een artikel over te schrijven. Kort gezegd is de schijf van vijf een hulpmiddel waarmee je in een oogopslag kunt zien hoe gezond je kunt eten. De schijf wordt vaak ingezet bij voorlichtingen over goede en gezonde voeding. De schijf werd al in 1953 geïntroduceerd door het Voorlichtingsbureau voor voeding (nu het Voedingscentrum). Tijd om je er iets meer over te vertellen.

De voedingsgroepen
Door de jaren heen zijn de groepen in de schijf van vijf zo af en toe aangepast, maar in 2004 is er een nieuwe schijf geïntroduceerd en deze is zoals we hem nu kennen. Het omvat de volgende groepen en belangrijke bestanddelen:

• Groente & fruit: vitamines zoals Vitamine C en foliumzuur, mineralen zoals kalium, vezels en bioactieve stoffen.
• Brood, pasta en peulvruchten: koolhydraten, eiwitten, vezels, B-vitamines, calcium en ijzer.
• Zuivel, vlees(waren), vis, ei en vleesvervangers: eiwitten, visvetzuren, mineralen zoals ijzer en calcium en B-vitamines.
• Vetten en olie: vitamine A, D en E en essentiële vetzuren.
• Vocht: geen werkzame eigenschappen, echter wel heel belangrijk vanwege de behoefte aan vocht.

Vijf regels en/of aanbevelingen
Waar het dus eigenlijk op neer komt is dat de vijf vakken laten zien met wat voor een producten jij je lichaam gezond kunt houden. Het eten en drinken van gezonde producten levert de voedingsstoffen die nodig zijn om het lichaam gezond te houden. Bij de schijf van vijf horen vijf regels/aanbevelingen die je zou moeten opvolgen.

• Eet gevarieerd. Dit is een best belangrijk punt want wanneer je iedere keer hetzelfde eet, is het lastig om alle benodigde voedingsstoffen binnen te krijgen. Gevarieerd eten bereik je eigenlijk al heel simpel door iedere dag sowieso uit alle vijf de schijven te eten. Variëren binnen de vijf vakken kan natuurlijk ook en met name binnen de groente en fruit schijf is dit belangrijk. Afwisselen tussen vlees, vis en vleesvervangers is ook aan te raden en melkproducten kun je weer afwisselen met sojaproducten die voldoende calcium bevatten. Wees een beetje creatief dus.

• Eet niet teveel en beweeg. Eetmomenten verdelen over de dag, luisteren naar je lichaam en niet eten omdat het lekker is en voornamelijk gezonde producten eten. Dat is eigenlijk wat deze hele regel omschrijft. En natuurlijk is het belangrijk dat je minder binnenkrijgt dan je verbrandt of in ieder geval evenveel. Wanneer je meer energie binnen krijgt dan je verbrandt zul je aankomen en dat is natuurlijk niet de bedoeling.

• Eet minder verzadigd vet. Dat verzadigde vetten slecht voor je zijn weten we allemaal en daarom zijn ze ook niet in de schijf van vijf opgenomen. Het Voedingscentrum heeft een handige tip om in de supermarkt te kunnen achterhalen of iets verzadigd is of niet: Hoe zachter, hoe beter en hoe harder, hoe slechter. Een voorbeeld: frituren in vloeibare olie is gezonder dan gebruik maken van harde blokken frituurvet. Olie is op zijn beurt ook weer vele malen gezonder dan een klontje boter.

• Eet veel groenten, fruit en brood. Dit heeft geen uitleg nodig, ik heb er onlangs zelfs nog drie weken campagne voor gevoerd. 2 ons groenten en 2 stuks fruit per dag, daar zou je je aan moeten houden.

• Eet veilig. Een nogal vage term dat ‘veilig’ maar dit houdt eigenlijk in dat je groenten van het land goed moet wassen, geen bederfelijke producten moet eten, kip goed moet garen etc. Jaarlijks lopen ongeveer 725.000 Nederlanders een voedselinfectie op en dit is vooral te wijten aan slechte hygiëne.

Kortom: de schijf van vijf is dus eigenlijk meer bedoelt als geheugensteuntje want zeg nou zelf, de informatie die ermee wordt gegeven kennen we inmiddels allemaal wel. Al jaren vormt het de leidraad bij diverse diëten en hierdoor zijn de gezonde principes zo bij ons ingebakken dat we het bijna kunnen dromen. En nu moeten we ons er alleen nog aan houden…