Een paar weken geleden lanceerde ik het eerste artikel in mijn ‘Margarine: hit of shit?’ reeks: van zaadje tot kuipje. Komend halfjaar doe ik onderzoek naar margarine: waar komt het vandaan, hoe wordt het gemaakt, waarom is er zoveel ophef over het product, wat vinden de voor- en tegenstanders en wat is er waar van al die (voor)oordelen. In deel 1 ging ik op bezoek bij de koolzaadvelden in Groningen en keek ik naar de verschillende ingrediënten in margarine en waarom ze worden toegevoegd. Vandaag breng ik een bezoekje aan de margarinefabriek en laat ik je zien hoe het proces van margarine maken eraan toegaat. Ook laat ik je zien hoe je zelf thuis margarine kunt maken en hoe dit proces eigenlijk hetzelfde is als het fabrieksproces.
Toen & Nu
Een kijkje nemen in een fabriek vind ik altijd waanzinnig leuk. Het is zo interessant om te kijken hoe een product uiteindelijk tot stand komt. Voor OMF heb ik al in verschillende fabrieken mogen kijken. Denk aan de Ben & Jerry’s fabriek, de fabriek van Queens (vis) in Vietnam, bij Johnny Doodle, Eat Natural… en zo zijn er nog wel meer. Deze keer bezocht ik de margarinefabriek in Rotterdam. Een oudje al, vorig jaar vierde Unilever namelijk het 125-jarige bestaan van de fabriek en tijdens onze rondleiding kwamen we diverse oude machines en beelden tegen van vroeger. Die wilde ik jullie niet onthouden. Een korte sfeerimpressie voordat we overgaan op de ‘serieuzere zaken’:
Bizar om te zien hoe anders het er vroeger aan toe ging hè? Heel Rotterdam was bijna in dienst van de margarinefabriek: mannen deden het zware werk, waaronder het scheppen van de margarine, terwijl de vrouwen alles netjes inpakten en gereed maakten voor vervoer. Omdat er vroeger nauwelijks machines waren, moest veel met de hand gedaan worden, zwaar en routinematig werk. Als je een blessure kreeg of het werk niet aankon werd er gegrapt dat je ‘slappe spieren’ had. Met alle moderne technologieën van nu gok ik dat we het werk überhaupt niet meer aan zouden kunnen.
Tegenwoordig is er natuurlijk véél veranderd. Moderne machines hebben het werk van de mens overgenomen maar toch is het team dat werkzaam is in de margarinefabriek nog altijd gepassioneerd over het product.
Zelf margarine maken vs het fabrieksproces
Eén van de opmerkingen die ik vaak te horen krijg van mensen die kritiek hebben op margarine is dat ze het een naar idee vinden dat het een fabrieksproduct is. Snap ik enigszins, een koetje in de wei is immers makkelijk voor te stellen en geeft een wat vriendelijker beeld wellicht. Toch ligt de basis van margarine, zoals ik je vorige keer heb laten zien, ook in de natuur. Weliswaar niet bij grasvelden met koeien maar wel bij velden vol koolzaad-, lijnzaad- en zonnebloemen. En laten we heel eerlijk zijn: ook roomboter komt niet zomaar uit een koe vallen, hier zijn ook diverse (fabrieks!)processen voor nodig voordat het product uiteindelijk in de supermarkten ligt.
Omdat ik me voor kan stellen dat het lastig is je een voorstelling te maken van een ‘natuurlijk’ proces wanneer je naar foto’s kijkt van machines, laat ik je hieronder zien hoe je 100% plantaardigemargarine zelf thuis kunt maken en hoe dat zich verhoudt tot het fabrieksproces.
Ingrediënten:
- 2 el kokos- of palmolie, gesmolten
- 3 el vloeibare plantaardige olie, ik gebruikte alleen zonnebloemolie
- ¼ tl mosterdpoeder
- 1 tl wortelsap
- paar druppels citroensap
- (verse) kruiden naar wens
- kom met ijswater
Omdat de machines in de fabriek een stuk krachtiger zijn worden daar alle ingrediënten voor de margarine al met elkaar vermengd voordat ze gekoeld worden. Dit doe je thuis ook, alleen is het iets arbeidsintensiever omdat je natuurlijk niet de roerkracht van de machines hebt.
1. Doe de plantaardige olie in een, bij voorkeur metalen, kom en zet deze in het ijswater. Begin direct met roeren of kloppen.
2. Voeg het wortelsap en de mosterdpoeder toe en blijf roeren tot een egale crème ontstaat.
3. Voeg de kokos- of palmolie toe en blijf roeren tot de spread de juiste substantie krijgt. Maak de spread af door er citroensap en kruiden naar wens aan toe te voegen.
Het kommetje met ijswater dat je gebruikt om het product te koelen wordt in de fabriek nagebootst door de machines die je hierboven ziet. De temperatuur van deze machines staat op -23°C, vandaar ook de ijsvorming aan de buitenkant. Het koelen van het product is noodzakelijk om uiteindelijk een romige substantie te creëren. In feite doorgaat margarine hetzelfde proces als roomijs: ingrediënten worden gemengd, gekoeld; de kristallen die zich hierdoor gaan vormen worden opgebroken en weer opnieuw gemengd waardoor je uiteindelijk de romige structuur krijgt zoals je ook hebt bij roomijs.
En that’s it! Ik moet zeggen dat ik hier best wel verbaasd over was, in de margarinefabriek bestaat het hele proces dus eigenlijk maar uit twee stappen: alle ingrediënten worden gemengd en vervolgens tijdens contant bevriezen worden de ijskristallen opgebroken en weer gemengd zodat de margarine uiteindelijk lekker romig is.
In bovenstaande infographic worden het fabrieksproces en homemade proces nog verduidelijkt.
Uiteraard wordt het product in de fabriek tot slot nog verpakt en gereedgemaakt voor vervoer. De margarinefabriek in Rotterdam maakt niet alleen de margarines van Becel maar ook van bijvoorbeeld Blue Band, Bertolli, Bona en diverse andere (buitenlandse) merken.
Kwaliteitscontrole
De producten die van de band komen rollen in de margarinefabriek worden dagelijks aan een strenge kwaliteitscontrole onderworpen. Een heel team proeft iedere ochtend de diverse margarines en beoordelen deze aan de hand van talloze kwaliteitseisen waaronder smaak en textuur.
Tijdens ons bezoek aan de fabriek hadden we mazzel, de testtafel stond namelijk nog afgeladen vol waardoor we nog even konden proeven. Het mooie is dat iedere margarine onwijs anders is van smaak. Zo proefden we bijvoorbeeld de margarine van Bona, deze is ietwat zouter en qua smaak niet te onderscheiden van roomboter: tijdens een blinde tasting zou ik de verschillen niet kunnen aangeven. Bertolli daarentegen wordt gemaakt met olijfolie, dit proef je dan ook terug in het eindresultaat en Becel was dan weer de meest frisse qua smaak en minder zout. Leuk om te zien (en te proeven), het is namelijk niet iets waar ik bij stil sta als ik in de winkel sta: ik kies eigenlijk altijd voor hetzelfde merk, maar denk niet na over eventuele smaakverschillen.
Dat was ‘m voor nu! Ik hoop dat ik een beetje duidelijk heb kunnen maken hoe het proces van margarine maken eruit ziet. Het was voor mij heel verrassend dat het een product is dat je makkelijk thuis kunt maken en dat het qua proces eigenlijk niet verschilt van ijs. Ook had ik verwacht dat het in de fabriek een veel langer traject zou afleggen voordat het product uiteindelijk in een kuipje of wikkel terecht zou komen, maar ook dit heeft me positief verrast.
Volgende keer meer!
Ps. Ondanks dat dit onderzoek is opgezet in samenwerking met Becel, dit is noodzakelijk – anders was ik nooit de margarinefabriek ingekomen bijvoorbeeld, is het alsnog een kritisch onderzoek (en ook niet mijn bedoeling om jullie te bekeren, meer om te informeren). Mochten jullie dus vragen, opmerkingen, kwesties of wat dan ook hebben: let me know! Ik leg het graag aan de kenners voor.
Dit artikel is gemaakt in samenwerking met Becel